Türkiye’nin AR-GE liderleri belli oldu: Zirvenin sahibi TUSAŞ

Türkiye’de özel sektörün AR-GE harcamaları 2024 yılında 183 milyar 919 milyon TL’ye ulaştı. Ekonomi ve İş Dünyası Portalı Turkishtime tarafından bu yıl 12’ncisi düzenlenen ve yeni ismiyle “Türkiye AR-GE 500 Araştırması” olarak yayımlanan rapora göre en yüksek yatırımı savunma sanayi gerçekleştirdi. Listenin zirvesinde yer alan Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TUSAŞ), tek başına 51,5 milyar TL’lik AR-GE harcamasıyla dikkat çekti.

Bu yıl 12’incisi hazırlanan raporda, AR-GE yatırımları ve çalışmalarında yine savunma sanayinin yükseliş gösterdiği gözlendi. 500 firmanın 2024 yılında AR-GE yatırımlarına toplamda 183 milyar 919 milyon TL bütçe ayırdığını gösteren araştırmanın liderlik koltuğunda 51,5 milyar TL’lik AR-GE harcaması ile TUSAŞ Türk Havacılık yer aldı. TUSAŞ Türk Havacılık’ı, sanayinin diğer önemli isimleri olan Aselsan (31,9 milyar TL) ve Roketsan (6,7 milyar TL) takip etti.

Türkiye AR-GE 500 Araştırması, bu yıl ilk kez Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından onaylı tasarım merkezlerini de markajına alarak söz konusu merkezlerin harcama ve istihdam verilerini de kapsayarak çok daha zengin bir içerik sunuyor. Böylece rapor yalnızca Ar-Ge merkezlerini değil, tasarım odaklı inovasyon süreçlerini de tüm ayrıntılarıyla mercek altına alıyor.

AR-GE 500’ün lideri: TUSAŞ

AR-GE alanında kaydedilen toplam büyümenin en güçlü lokomotifini, teknolojik atılımları ve stratejik yatırımlarıyla öne çıkan savunma sanayi firmaları oluşturuyor. Bu firmalar yalnızca sektörel hacmi büyütmekle kalmayıp, aynı zamanda yenilikçilik kültürünü besleyen ve Türkiye’nin küresel rekabet gücünü artıran başlıca itici güç konumuna yükseliyor. 

TUSAŞ, 2023 yılında 28,2 milyar TL AR-GE harcamasıyla bir önceki seneye oranla iki katından daha fazla AR-GE harcamasıyla dikkat çekmişti. 2024 yılında ise 51,5 milyar TL harcama ile Ar-Ge alanına yaptığı yatırımları yine bir üst seviyeye çıkardı. 

Son iki senedir listenin ikinci sırasında Aselsan yer alıyordu. Aselsan bu sene de istikrarını bozmadı. 2024 yılında 31,9 milyar TL’lik harcama ile yine listedeki konumunu korudu. 2023 yılı ile karşılaştırıldığında Aselsan’ın 2024 yılında AR-GE harcamalarında artış olduğu görüldü. 

Listenin üçüncü sırasında ise yine savunma sanayinin öncü aktörlerinden Roketsan yer aldı. 2023 yılında AR-GE faaliyetleri için 4,2 milyar TL’lik kaynağı seferber eden firma, 2024’te bu rakamı 6,7 milyar TL’ye yükselterek istikrarlı büyümesini sürdürdü ve üçüncü sıradaki konumunu pekiştirdi.

Geçtiğimiz sene 5,3 milyar TL’lik harcama ile üçüncü sırada yer alan otomotiv sanayinin güçlü oyuncularından Ford, AR-GE yatırımlarını 6,2 milyar TL’ye çıkartmasına rağmen bu yıl dördüncü sıraya geriledi. 

1028 proje ile Aselsan en çok AR-GE projesi üreten firma

Listede ilk 100’e giren firmalar arasında en çok Ar-Ge projesi üreten firma 1028 proje ile Aselsan oldu. Listede Ar-Ge'de en fazla proje üreten ilk 10 firmaya bakıldığında Aselsan’ın ardından sırasıyla; World Medicine (568), Deva Holding (277), Petlas Lastik (184), Roketsan (162), Dyo (151), Vem İlaç Sanayi  (141), Havelsan (129), Humanis (126) ve Asaş Alüminyum (122) yer aldı.

Kadın istihdamında 1.889 kişi ile Aselsan birinci sırada

AR-GE merkezlerindeki kadın istihdam sayısında, yüksek AR-GE yatırım tutarları ile tutarlı olarak en yüksek kadın istihdamı 1.889 kişi ile Aselsan birinci sırada ve hemen ardından 1.121 kadın çalışan ile TUSAŞ Türk Havacılık ve Uzay Sanayii ikinci sıradaki yerini alıyor. Geçen sene kadın istihdam sayısı olarak listede dördüncü sırada yer alan Roketsan, 2024 yılında 576 kadın çalışan ile üçüncü sırada yerini alıyor. Listenin dördüncü sırasında 554 kadın çalışanla Turkcell boy gösteriyor, listeyi beşince sırasında 475 kadın çalışanla Logo Yazılım takip ediyor. Listenin altıncı sırasında Havelsan (413), yedinci sırasında Deva Holding (321), sekizinci sırasında Akgün Bilgisayar (242), dokuzuncu sırasında Tusaş Motor Sanayii (238) yer alıyor. Huawei ise 170 kadın çalışanla listeye 10. sıradan girmeyi başarıyor. 

Aselsan’ın 146 ulusal patent sayısı ile burada da ilk sırada

AR-GE merkezinde alınan ulusal patent sayısına göre firmalar incelendiğinde birçok başlıkta liderliği elinde bulunduran Aselsan’ın 146 ulusal patent sayısı ile burada da ilk sırada olduğu görülüyor. Aselsan’ın ardından bu alandaki ilk 10 firma ise şu şekilde ilerliyor; Mercedes Benz (126), Turkcell Teknoloji Araştırma ve Geliştirme (94), Tırsan Treyler (63), Tusaş Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (49), Havelsan (47), Roketsan (27), Eczacıbaşı Yapı Gereçleri (24), Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları (16) ve Hema Endüstri (15).

367 tescil ile Doğanlar Mobilya tasarım tescilinde ilk sırada

Yapılan araştırma kapsamında 2024 yılı içinde tasarımlarını tescil ettiren firmaların başında 367 tescil ile Doğanlar Mobilya geliyor. Listenin ikinci sırasında 176 tasarım tescili ile Yataş, üçüncü sırasında ise 112 tasarım tescili ile Kilim Mobilya yer alıyor. Bu alandaki ilk 10 firma ise şu şekilde ilerliyor; FNSS Savunma (99), Bursalı Tekstil Sanayi (96), Çilek Mobilya (95), Kaleseramik Çanakkale Kalebodur Seramik (78), Oyak & Renault Otomobil (38), Borsan Kablo Elektrik Aydınlatma (35), Türkiye Şişe ve Cam (34).

Bitki ıslahçı hakkı

Bitki ıslahçı hakları, tarımda inovasyonu teşvik eden en kritik fikri mülkiyet araçlarından biri. AR-GE 500 Araştırma Raporu’nun bu sene yer verdiği bu alanda ön plana çıkan firmalar arasında Yüksel Tohum 23 bitki ıslahçı hakkı ile listede başı çekiyor. İkinci sırada İstanbul Tarım Sanayi (7) yer alırken üçüncü sırayı Multi Tohum Tarım Sanayi (6) ve Anamas Tarım (6) birlikte paylaşıyor. Dördüncü sırada Antalya Tarım Üretim (4), beşinci sırada ise Tekfen Tarımsal Araştırma (2) bitki ıslahçı hakkı ile yer alıyor.

		2024 AR-GE HARCAMASINA GÖRE EN BÜYÜK 10 ŞİRKET
SIRA	ŞİRKET	TL
1	Tusaş Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.	51.487.291.315
2	Aselsan Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş.	31.955.453.023
3	Roketsan Roket Sanayii ve Ticaret A.Ş.	6.725.791.006
4	Ford Otomotiv Sanayi A.Ş.	6.170.064.000
5	Havelsan Hava Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş.	4.906.437.523
6	Arçelik A.Ş.	4.448.868.408
7	Turkcell Teknoloji Araştırma ve Geliştirme A.Ş.	4.400.000.000
8	Tusaş Motor Sanayii A.Ş. (TEİ)	4.323.749.198
9	Türk Telekomünikasyon A.Ş.	2.922.000.000
10	Siemens Sanayi ve Ticaret A.Ş.	2.785.277.886

		2024’TE EN FAZLA AR-GE PROJESİ GELİŞTİREN 10 FİRMA
SIRA	FİRMA	PROJE SAYISI
1	Aselsan Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş.	1028
2	World Medicine İlaç San. ve Tic. A.Ş.	568
3	Deva Holding A.Ş.	277
4	Petlas Lastik San. Tic. A.Ş.	184
5	Roketsan Roket Sanayii ve Ticaret A.Ş.	162
6	Dyo Boya Fabrikaları San. ve Tic. A.Ş.	151
7	Vem İlaç Sanayi ve Ticaret A.Ş.	141
8	Havelsan Hava Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş.	129
9	Humanis Sağlık A.Ş.	126
10	Asaş Alüminyum San. ve Tic. A.Ş.	122

Türkiye AR-GE harcamaları her geçen yıl artıyor

Türkiye AR-GE 500 Araştırması, her yıl olduğu gibi bu döneminde de bir önceki yılın Türkiye ihracat sıralamasındaki ilk 500 firma, Kamuoyunu Aydınlatma Platformu’nda AR-GE datalarını açıklayan firmalar ve T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı onaylı AR-GE merkezi olan firmalara iletilen anketlere verilen yanıtlar ile hazırlandı. Araştırma, firmaların AR-GE performansını tüm Türkiye’ye ve dünyaya anlatacak etkin bir referans kaynağı oluşturdu.